آب انبار مسجد جامع کریت

پژوهش از: حمیدرضا خزاعی

پیش از ورود به بحث آب انبار مسجد جامع کُریت ّهتر است به معرفی آب انبارهايی كه دارای دو يا سه چشمه هستند. بپردازیم. اين نوع آب انبارها بيشتر به صورت مكعب مستطيل ساخته مي شدند. معمولا عمق زيادي ندارند. و دو يا سه مخزن در كنار هم ساخته می شدند. این مخزن ها به هم مرتبط بودند مخزن هاي چند گانه ي آب انبار به وسيله ديواري از هم جدا شده اند. اين ديوارها در واقع پايه اي هستند كه بين هر دو مخزن مشترك و در نگاه داشتن سقف ضربي مخزن مشاركت دارند.
گاه ديده مي شود كه دو مخزن در پشت و يك مخزن در جلو و گاه نيز دو يا سه مخزن در يك رديف ساخته شده اند. در اين حال پله كاني كه براي برداشت در نظر گرفته شده به مخزن مياني متصل است و هر سه مخزن مثل ظروف مرتب با يكديگر در ارتباط هستند.

آب انبار مسجد جامع كريت

اين آب انبار بنظر مي رسد كه يكي از قديمي ترين آب انبارهاي استان خراسان است . اين آب انبار فاقد پاشير و پله كان براي دسترسي به آب است . دريچه اي در سمت شرق آب انبار وجود دارد كه از طريق آن و بادلو از آب انبارآب مي كشيده اند.
مصالح به كار گرفته شده در ساختمان آب انبار لاشه سنگ است و حتي سقف آب انبار نيز با لاشه  سنگ ساخته شده است ( مصالحي كه در دوره يا عصرساسانيان به وفور مورد استفاده قرار مي گرفته و معدود آثاري كه از آن دوره برجاي مانده مثل آتشكده ي بازه هور ، ... آنرا نشان مي دهد).
در كتاب طرائق الحقايق تاليف محمد معصوم شيرازي آمده است ‍‍” شب را با جناب عمادالملك وداع نموده  به قصد كرمان مي رود. منزل اول كريت  است . بين راه دوسه آبادي و آب انبار واقع است . شنبه چهاردهم اول صبح وارد كريت شده ودر مسجد قديمي كه مي گويند با منار حوض طبس در سال يكصد وچهل ساخته شده منزل نمود “  (بناهای تاریخی طبس، ص 282)
عمق اين حوض تا روي رسوبات 5/3 متر است . ضخامت رسوب مشخص نيست كه چقدر است . آب انبار داراي دوچشمه است كه ستوني به ابعاد 55/1 ×‍‍ 10/1 اين دو چشمه را از هم جدا مي كند ودو چشمه از طريق دودهانه كه در طرفين ستون واقع شده اند به هم متصل مي شوند. طول هر دهانه 9/1 متر است . ابعاد كف آب انبار در مجموع 25/5 ‍‍× 4/5 متر است .
ريش سفيدان آبادي مي گويند آب حوض انبار مسجد جامع بيشتر به مصرف داخلي خود مسجد جامع مي رسيد براي وضو و ساير مصارف و تاآب انبارهاي ديگر آب داشت كسي حق نداشت براي مصارف خانگي از حوض انبار مسجد آب ببرد. هر دو تا سه ماه يكبار حوض پر از آب مي شد.
البته در پائين پاي مسجد حوض هشت ضلعي بزرگي وجود داشته به نام كر وضو و از آب نهر كريت آب گيري مي شد و بيشتر براي وضو مورد استفاده قرار مي گرفته اين آب انبار فاقد مجراي خروجي فاضلاب بوده .

آب انبار مسجد جامع كريت . دريچه اي كه از طريق آن از مخزن آب انبار آب برداشت مي كرده اند. اين آب انبار از لاشه سنگ و ساروج ساخته شده است و داراي دو چشمه است

آب انبار مسجد جامع كريت ، بخشي از سقف آب انبار فروريخته است .

ویرانی بخشی از سقف آب انبار از زاویه ای دیگر