آب انبار نجم آباد

پژوهش از حمیدرضا خزاعی

آب انبار نجم آباد

باني آب انبار نجم آباد مظفرالسلطان بوده  ودر لوح آب انبار آمده است: ساخت آب انبار از 1308 قمري آغاز و در سال 1312 قمري خاتمه و بهاي 6 دانگ ( 12 ساعت ) آب علي آباد جويمند صرف گرديد حفظ و نگهداري آن با عموم مردم است .
مردم نجم آباد براين باورند كه مرحوم مظفرالسلطان 7 آب انبار ساخته است و اين آب انبار هاي هفت گانه در روستاهاي خيبري ، گيسور ، بيمرغ ، روشناوند ، عمراني ، نجم آباد و ... قرار دارند. از آب انبار هفتم كسي اطلاع نداشت كه در كجا ساخته شده است .
بر پايه باور مردم هر هفت آب انبار داراي بند بوده و آب باران در اين بندها جمع آوري و سپس به داخل آب انبار هدايت مي شده اند.
گنبد آب انبار مخروطي شكل است و با آجر پخته و ساروج ساخته شده است . ارتفاع آن از سطح زمين حدود 8/11 متر. محيط دور گنبد در سطح زمين 8/41 متر است .ورودي به پا شير آب انبار از داخل كوچه است كه كف كوچه با كف زمين در محل مخزن حداقل 2 متر اختلاف ارتفاع دارد و اين اختلاف ارتفاع از ديوار آجرچيني كه در كنار سردر ورودي پاشير واقع شده كاملا مشخص است بام ديوار كوچه همسطح زمين در اراضي پيرامون مخزن است .
تعداد پله هاي پاشير از كف كوچه برابر با 41 پله است . ارتفاع هر پله بطور متوسط 25 سانتيمتر است . بنابراين اختلاف ارتفاع كف پاشير از كف كوچه 25/10 متر است كه اگر اختلاف ارتفاع كف كوچه تا پاي گنبد روي مخزن را به آن اضافه كنيم عمق مخزن آب انبار بيش  از 12 متر خواهد بود.
سقف پاشير جناقي و با پائين رفتن از هر ده پله به يك استراحت گاه يا پاگرد مي رسيم.
عرض پاگرد 06/1 متر ، طول آن 64/1 متر ( برابر با عرض پاشير ) كشش هر پله 43 سانتي متر و ارتفاع سقف تا روي هر پله 5/2 متر در پائين ترين سطح يعني خود پاشير طول آن 40/2 و عرض آن 25/2 متر است .
استاد معمار يا سازنده ي آب انبار حاج ملا علي نامي از اهالي بيدخت بوده است . ريش سفيدان آبادي به نقل از پدران خود مي گويند كار ساخت آب انبار زماني به پايان رسيد كه هنوز فصل بارندگي شروع نشده بود .
حاج ملاعلي به اهالي سفارش كرده بود بعد از باران آب را در بند ببنديد و مرا خبر كنيد تا بيايم و آب انبار را آب اندازي كنم . مي گويند باران باريد و بند پر از آب  شد. آن وقت ها ماشين كه نبود بايد با خر مي رفتند و حاج ملا علي را از بيدخت مي آوردند . دوري راه باعث شد تا كسي براي آوردن حاج ملاعلي نرود و خود اهالي تصميم به آب اندازي آب انبار گرفتند. آب انبار كه پر شد بي آنكه آبي برداشته شود سطح آب شروع به پائين رفتن كرد. خبر به حاج ملاعلي مي دهند. حاجي با عجله خود را به نجم آباد مي رساند واول كاري كه مي كند زيرآب آب انبار را باز مي كند ( در قسمت زيرين پاشير مجرايي است  كه به يك كاريز كهنه  متصل است و فاضلاب آب انبار از طريق  همين  مجرا  دفع مي شود ) و آب آب  انبار را تخليه مي كند. مي گويند كف آب  انبار ترك خورده بود. استاد معمار با گل آهك وساروج ترك را تعمير مي كند و در بارندگي بعدي خودش مي آيد و آب را با ملايمت به داخل آب انبار مي فرستد يعني هربار يك خو (xow) مي گويند آب انبار داراي 18 خو xow است.
بند آب انبار با ساخت جاده ي جديد گناباد به قاين از ميان رفته و آب انبار ديگر با  آب باران پر نمي شود. بلكه جهاد سازندگي با تانكر آب مي آورد و در مخزن آب انبار تخليه مي كند. آب انبار هنوز فعال است و آب شرب اهالي از آب انبار برداشته مي شود.

ورودی به آب انبار نجم آباد . زميني كه مخزن آب انبار در آن بنا شده اختلاف ارتفاعي به اندازه ي به اندازه ي ديوار كوچه دارد

گنبد آب انبار و بندي كه آب باران را در آن جمع آوري و سپس به مخزن آب انبار هدايت مي كنند

گنبد آب انبار در جلو و روستاي نجم آباد در پس زمينه ي كادر پيداست

نمای عمومی از آب انبار نجم آباد