بند بیهود

پژوهش از حمیدرضا خزاعی

 

بند بيهود

 

روستاي بيهود در 33 درجه و 46 دقيقه عرض جغرافيايي و در 58 درجه و 51 دقيقه طول جغرافيايي و در ارتفاع 1780 متري از سطح دريا واقع شده است. بند بيهود در پايين دست اين آبادي و در نزديكي روستاي بزبيشه واقع شده است.
بند بيهود يكي از بزرگترين و در عين حال قديمي ترين بندهاي منطقه ي قاين بوده است. قدمت بند بر اساس شواهد و مدارك موجود  احتمالا بايد به  دوره ي  ساساني باز گردد. وجود آجرهايي به ابعاد 5 ×26 × 46 سانتيمتر كه به فراواني در ساختمان بند به كار گرفته شده اند. اين مدعا را تاييد مي كند. البته بايد توجه داشت كه هنوز مطالعات جامعي برروي آجرهاي دوره هاي مختلف انجام نشده و نسبت دادن ابعاد آجرها به دوره هاي مختلف بيشتر بر پايه حدس و گمان است .
در دهه ي 60 اداره ي كشاورزي شهرستان قاین كار بازسازي بند را آغاز و آنرا به پايان رسانده است يا به تعبيري ديگر بر ويرانه هاي بند باستاني بيهود. سدي بتوني ساخته است.
مشخصات سد بتوني كه كار ساخت آن در سال 1369 به پايان رسيده است. عبارت است از ارتفاع سد 23 متر و ارتفاع از پي 27 متر , طول تاج 97 متر عرض تاج 7 متر و حجم مخزن , 4.5 ميليون متر مكعب .
مدارك بر جاي مانده از سد باستاني مثل ساروج هايي كه بر روي ديواره ي كوه سمت چپ رودخانه بر جاي مانده و ديواره ي ساروجي سمت راست رودخانه كه از دل بتن ها سر برون آورده است. نشان مي دهد كه ارتفاع بند قديمي برابر با ارتفاع بند كنوني بوده است.
بند باستاني در قسمت پاي آب به صورت پله كاني بوده. اصلي ترين پايه, پايه ي مركزي بوده كه پر طول و درازتر از بقيه ي پايه ها بوده است. سازندگان سد كنوني از پايه ي مركزي سود جسته و سرريز بند را به صورت ناوداني بر روي اين پايه ساخته اند. اين ناودان, آب سرريز سد را با فاصله از سد و در بستر رودخانه تخليه مي كند. در وضع موجود روكش سيماني پايه هاي سرريز در چند جا دچار شكستگي شده و آجرهاي دروه ي باستانی خود را به نمايش گذاشته اند.
تنوره يا برج آبگيري سد بر روي تنوره ي بند باستاني بنا شده و ديواره ي تنوره ي قديمي را
تراشيده اند.

 

 

 

نماي عمومي از بند جديد بيهود كه بر روي بند قديمي ساخته شده است نما از سمت پاي آب سرريز بند جديد بر روي پايه هاي تقويت كننده بند قديمي ساخته شده است

 

 
بخشي از ديواره ي بند قديمي در جلو كادر ديده مي شود

 

 

 

سرريز بند جديد در سمت چپ ديده مي شود . اين سرريز بر روي پايه هاي تقويت كننده بند قديمي ساخته شده . لايه اي از بتن كه بر روي خشت هاي قديمي كشيده شده ريزش كرده و در محلي كه دو مرد ايستاده اند خشتها ديده مي شود

 

 

خشت هاي قديمي كه در اثر ريزش بتن آشكار شده اند

 

 

نماي عمومي از پاي آب بند بيهود . در محل فرورفتگي آسياي آبي وجود داشته كه در زمان رونق بند قديمي فعال بوده است . در جلو كادر مجراي ورودي آب به آسیاب پیداست

 

بند بیهود و موقعیت آن نسبت به روستای بیهود