بند ورزگ یا بند غربال

پژوهش از حمیدرضا خزاعی

بند غربال يا بند ورزگ

بند ورزك در 2.5 كيلومتري جنوب روستاي ورزك واقع شده است.روستاي ورزك از توابع شهرستان قاين است این روستا در 33 درجه و 42 دقيقه عرض جغرافيايي و در 59 درجه و 20 دقيقه طول جغرافيايي و در ارتفاع 1435 متري از سطح دريا واقع شده است.
اين بند در گذشته¬هاي دور ويران و به حال خود رها شده بود، همانند خود روستای ورزگ كه ويرانه و سال¬ها و شايد هم قرن¬ها خالي از سكنه و متروكه بوده است. ساكنان كنوني ورزك مي¬دانند كه مهاجرند و از جاي ديگری آمده¬اند. و از ساکنان اولیه هیچ اطلاعی ندارند و نمی¬دانند دچار چه سرانجامی شده¬اند. حافظه¬ي جمعي روستا مي¬گويد: اجدادشان در ابتدا ساكن پاوك بوده¬اند. از پاوك به رايك مهاجرت كرده¬. از رايك به مهن دره و بالاخره به ورزك آمده¬اند. دهكده¬اي ويران شده با كاريزهاي كور شده را در اختیار گرفته و در آن ساكن شده¬اند. این ساکنان جدید، دوباره روح زندگي را به¬منطقه بازگردانده¬اند حافظه¬ي جمعي روستا، بند ورزگ را همواره ويران شده در ياد دارد. سمت غربي بند بر پا و سمت شرقي كاملا ويران بوده است.
اداره كشاورزي بازسازي بند را در دستور كار خود قرار داده و در سال 1366 آخرين بقاياي بند را ويران و بر جاي خالي آن بندي خاكي بنا کرده¬اند. مشخصات بند خاكي عبارت است از: ارتفاع 14 متر، طول تاج 192 متر، عرض تاج 4 متر و حجم مخزن در ابتداي تاسيس نيم ميليون متر مكعب بوده است. در اين بند خاكي محلي براي تخليه رسوبات پيش بيني نشده است.
مصالح به كار رفته در بند قديمي سنگ و ساروج بوده است. بقاياي بند قديمي در طول مسيل، اين¬جا و آن¬جا قطعاتي بزرگ از سنگ و ساروج كه با آب غلتيده¬اند هنوز ديده مي¬شود.
دليل نامگذاري بند، به بند غربال به اين خاطر است كه مخزن بند در سر پيچ واقع شده و سيلاب به وقت ورود به مخزن، در درون مخزن به چرخ مي¬افتد و شكل غربال بزرگي را تداعي مي¬كند. كاركرد بند جدید، تغذيه سفره آب زيرزميني است. از سال 1366 كه بند خاكي ساخته شده است آب كاريز¬هاي ورزگ به نحو چشمگيري افزايش پيدا كرده¬اند

نمایی عمومی از درون بند غربال. این بند بر روی بقایای بند قدیمی ساخته شده است

نمایی عمومی از بند و سرریز بند

بخشی از بقایای بند قدیمی که از لاشه سنگو ساروج ساخته شده و سیلاب آن را چند کیلومتری از بند دور کرده است

عکس هوایی موقعیت بند نسبت به روستای ورزگ