قلعه ی فورگ

قلعه فورگ

 


قلعه فورگ ارگی در روستای فورگ از توابع شهرستان درمیان در استان خراسان‌جنوبی است. از نظر پیشینه‌ی تاریخی محوطه، ساخت قلعه فورگ در زمان نادرشاه افشار به‌وسیله‌ی میرزا بقاخان حاکم منطقه آغاز شده و پس از وی پسرش میرزا رفیع خان ساختمان قلعه را به اتمام رسانده است. تاریخ ساخت این قلعه در کتاب «دیوان لامع»، نوشته‌ی محمد رفیع بن عبدالکریم در میانی، سال ۱۱۶۰ ه.ق. ذکر شده است. مولف کتاب عین‌الوقابع، قلعه را این گونه توصیف کرده است: «قلعه فورگ در روی کوهی است که از آجر پخته، دیوار و باروی آن را به طور محکم ساخته‌اند و پایه آن را سنگ چین کرده‌اند و دو شیر در اطراف خود داشته با دو خاکریز که قطر هر یک پنج در پنج است» قلعه فورگ پس از قلعه‌ی الموت مهم‌ترین مقر حضور اسماعیلیان به حساب می‌آمده و در این محل فدائیان مطلق را تحت تعلیم و آموزش‌های مخصوص قرار می‌دادند. قلعه‌ی فورگ در ۱۰ کیلومتری جنوب شهر اسدیه واقع شده است. فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل سه قسمت است که قسمت اول، محل زندگی خدمه انبار آذوقه و محل نگهداری احشام بوده است، قسمت دوم، محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت که مهم‌ترین بخش قلعه است، محل زندگی حاکم و اطرافیانش بوده است. قلعه مجموعاً ۱۸ برج داشته که اکنون شماری از آن ها باقی‌مانده است، مصالح به‌کار رفته در ساخت قلعه بیشتر سنگ، آجر و خشت است. این قلعه بر بالای صخره‌ای سنگی قرار گرفته که پس از قرون متمادی هم‌چنان استوار ایستاده است، بر بلندای حصار و برج‌ها، سازه‌های کنگره‌داری وجود دارد با منافذی تیرکش مانند که هم برای دیده‌بانی و هم دفاع مورد استفاده قرار می گرفته است. با توجه به آثار و بقایای معماری داخل قلعه چنین استنباط می‌شود که قلعه در چندین مرحله بازسازی شده و بر وسعت آن افزوده شده است. آخرین مرحله بازسازی آن مربوط به دوره‌ی افشاریه بوده که حصار فعلی قلعه و هشت برج مدور کنونی قلعه یادگاری از این دوره است

در قلعه‌ی فورك بيرجند  بقايای نهری بر ديواره ی تپه‌ها و كوه‌های پيرامون وجود دارد كه روستائيان فورك می‌گويند: آب راهی بوده است كه آب كاريز بيد را به قلعه می‌رسانده، و در درون حوض بزرگ قلعه ذخیره می شده است. آب انبار قلعه در پايين‌ترين قسمت قلعه قرار داشته است. اين حوض دارای دوستون در وسط حوض بوده که سقف حوض را نگه می داشته و در وضع موجود این دو ستون کاملا از میان رفته اند. حوض انبار دارای دو مجرای ورودی در سمت غرب و يك مجرای خروجی در سمت شرق است . در قلعه‌ی فورگ ويژ‌ه گی خاصی وجود دارد كه در ديگر قلعه دخترها به چشم نمی‌خورد . اين قلعه در ارتفاع بنا شده و روستای فورگ در پایین دست قلعه گسترده شده است.
همانطور كه در قسمت‌های قبل گفته شد در قلعه‌ی فورگ نيز در قسمت شاه نشين قلعه، حوضی وجود دارد كه به آن حوض شيره می‌گفتند. در قلعه های دفاعی در بخش شاه نشین معمولا حوض بزرگی وجود داشته که در آن شیره ی انگور یا عسل ذخیره می کرده اند. در قلعه ی الموت در زمان فتح قلعه در زمان هولاکوخان. یکی از سربازان هولاکو در حوض عسل می افتد و نزدیک است در داخل عسل غرق شود که او را نجات می دهند. در نزديكی اين حوض، راه كور شده‌ای وجود دارد كه روستائيان فورگ معتقد بودند كه راه پله ای در سنگ کنده شده و در پایین پله ها فضای بازی وجود دارد و در آن فضا حوضی ساروجی و چاهی آب وجود دارد و راه هایی مخفی که در ته دره گم شده اند.

 نمایی عمومی از قلعه فورگ

 نمایی عمومی از قلعه فورگ و گلدسته ی مسجد فورگ که معماری و شکل و شمایلی خاص خود دارد و تقریبا آن را در میان گلدسته های مساجد می توان منحصر به فرد دانست


 نمایی نزدیک تر از قلعه و درختان زرشک که به بار نشسته اند.

 بخشی از باروی بازسازی شده قلعه. در دو سوی بارو، در یک سو امکانات درون قلعه و در دیگر سو خانه های روستایی فورک

 یکی از برج های قلعه و دروازه ی خروجی

 نمایی از داخل ارگ قلعه

 حوض انبار قلعه که سقف آن کاملا فروریخته است. در پشت حوض یکی از برج های دفاعی قرار دارد و کاملا مشهود است.

 حمام قلعه در داخل ارگ


 راه پله هایی که در وضع موجود کور شده اند. این راه پله ها که در سنگ بریده شده اند، در گذشته راه مخفی ارتباطی ارگ قلعه با بیرون از قلعه بوده است

دی ان ان فارسی , مرجع دات نت نیوک فارسی
دی ان ان