بند روشک

پژوهش از حمیدرضا خزاعی

بند روشك

روستاي روشك در 33 درجه و 36 دقيقه عرض جغرافيايي و 59 درجه و 21 دقيقه طول جغرافيايي و در ارتفاع 1505 متري از سطح دريا قرار دارد. اين روستا در جنوب شرقي شهر قاين و به فاصله ي تقريبي 35 كيلومتري از آن واقع شده است. راه ارتباطي با اين روستا از همان جاده روستاي خشك منشعب مي شود . به اين ترتيب كه پس ازعبور از كلاته قصاب و طي مسافتي حدود 8 كيلومتر جاده فرعي شوسه اي قرار دارد كه به سمت روستاي روشك مي رود و طول اين جاده شوسه حدود 10 كيلومتر است. بند باستاني روشك در غرب روستا در دل كوه واقع شده است. در پايه هاي اين بند آجرهايي با ابعاد 5× 26× 46 سانتيمتر وجود دارد كه احتمالا مربوط به عصر ساسانيان و در سطوح بالاتر آجرهايي با ابعاد 5 × 25 ×25 سانتيمتر وجود دارد كه خاص دوره ي صفويه است.
در نزديكي روستاي روشك در محلي به نام عباس آباد بقاياي يك شهر باستاني وجود دارد هنوز هيچ نوع مطالعه اي بر روي بقاياي اين شهر انجام نشده. بنابراين مشخص نيست كه اين شهر در چه زمان و چه دوره اي و تحت تاثير چه عامل يا عواملي رو به نابودي رفته است. ساخت بند روشك احتمالا به دست ساكنان اين شهر انجام شده. چنانچه ظواهر امر نشان مي دهد بند رو شك همانند شهر احتمالا در حمله ي مغول ويران شده و در دوره ي صفويه دوباره باز سازي ومرمت شده است. سپس در دوره هاي بعدي به دليل بي توجهي و عدم رسيدگي لازم دوباره رو به ويراني نهاده است.
در سالهاي پس از انقلاب اداره كشاورزي شهرستان قاين اقدام به بازسازي بند مي كند. تعميرات انجام شده، بند را از حالت اوليه خود خارج و آنرا تبديل به يك بند رسوب گير مي كند.
بند در گذشته بر طبق گفته ي اهالي روستاي روشك. داراي دو برج آبگيري يا دو تنوره بوده است (چيزي شبيه به بند شاهي كاشمر) و قسمت پاي آب بند به صورت پلكاني بوده كه مرتبه به مرتبه بالا مي رفته تا به تاج بند برسد. اين شيوه داراي چند مزيت بوده است كه مهمترين آنها عبارتند از :
-    باعث تقويت بند شده و بند را در مقابل فشار آب مقاوم تر مي سازد.
-     در صورت سرريز شدن, آب بر روي ديواره ي پله كاني مرتبه به مرتبه در ارتفاع هاي كوتاه سقوط مي كند در نتيجه قدرت مخرب و ويرانگر آبي كه از بلندي فرو بريزد را از آب مي گيردو آنرا از روي خود عبور مي دهد بي آنكه آسيبي به پايه هاي بند وارد شود.
در نوسازي بند هر دو برج آبگير را از ميان برده اند. قسمت سر آب بند نيز در زير لايه اي ضخيم از سيمان دفن شده است. بند در وضع موجود فاقد آب تنظيم شده است و نقش آن فقط تغذيه سفره ي آب زيرزميني است .
در پايين پاي بند و پس از عبور از دره و آب كندهاي سنگي, كاريزي حفر شده است . كه از زه آب بند استفاده مي كند.

نماي عمومي بند جديد روشك كه بر روي بند قديمي ساخته شده است . از سمت پای آب

نماي عمومي بند از سمت سرآب

نمایی عمومی از مظهر کاریز روشک

موقعیت بند روشک و مظهر کاریز روشک نسبت به هم

موقعیت مظهر کاریز روشک نسبت به روستای روشک